Bij het op topniveau houden van de gezondheid van onze varkens komt heel wat kijken. Het gaat een pak verder dan het louter ‘brandjes blussen’ en behandelen bij een uitbraak. In de afgelopen jaren heeft de zoektocht naar verdere optimalisatie van de technische cijfers en de afname van het antibioticagebruik geleid tot een toename aan preventieve maatregelen in de stal.
Veehouders – in samenwerking met hun dierenartsen – streven ernaar om het immuunsysteem van hun dieren optimaal te ondersteunen door middel van het optimaliseren van beïnvloedende factoren zoals bioveiligheid, voeding, genetica en vaccinatie. Met als doel uitbraak van ziekte te voorkomen in plaats van te genezen. Dit heeft zich vertaald in een toename van het aantal vaccins dat gebruikt wordt op een bedrijf, zowel bij de biggen als bij de zeugen. Denk hierbij aan het aantal injecties bij gelten voor introductie in de zeugenstapel, of het aantal vaccinaties bij de zeugen einde dracht. Een realistisch voorbeeld van een vaccinatieschema bij een zeugenstapel wordt in tabel 1 weergegeven. Het is hierbij snel duidelijk dat het combineren van vaccinaties kan helpen in het verminderen van het aantal injecties.
Het is daarom een noodzaak geworden om een vaccinatieprotocol te ontwerpen waarin een buitensporig aantal injecties op korte tijd voorkomen wordt, zonder het beste vaccinatiemoment uit het oog te verliezen.
Verder zal een vaccinatiemoment ervoor zorgen dat er lokaal wat ontsteking wordt opgewekt, zodat het dier goed kan reageren op het vaccin. Daarna wordt deze reactie ook terug weer actief afgeremd, om ervoor te zorgen dat de ontsteking niet te ernstig wordt. Mede daardoor is het gunstig vaccins te combineren en meer tijd tussen twee vaccinatiemomenten te laten. Want we willen vermijden dat het dier net zijn ontsteking aan het afremmen is, op het moment dat een nieuwe vaccinatie net het tegenovergestelde wil bereiken. Zo kunnen twee vaccinatie-momenten kort na elkaar juist een tegenwerkend effect geven.
Waarom vaccins combineren?
Naarmate het aantal injecties toeneemt, nemen ook de werkdruk en de vraag naar nauwgezettere planning en administratie toe. Door het combineren van vaccins, waardoor er minder naalden in de dieren ingebracht hoeven te worden, kan het bovenstaande verlicht worden. Combineren vermindert niet alleen de kans op gebroken naalden, maar verlaagt ook het risico op het overbrengen van ziektes (zoals PRRS en Streptokokken) van het ene dier naar het andere via de naald. Minder injecties betekent ook minder stress voor dieren. Het is algemeen bekend dat verhoogde stressniveaus nadelige gevolgen kunnen hebben op de algehele fitheid van het dier met negatieve gevolgen voor de voortplanting en de immuniteit. Bij combineren heb je natuurlijk ook minder kans op zelfinjectie.
Naast het combineren van vaccins kan ook naaldloos vaccineren in dit verhaal een verstandige keuze zijn, aangezien we hier ook de aanwezigheid van naalden in het karkas, kans op abcessen, overdracht van ziektes en stress/pijn reduceren. Ook in kader van naadloze vaccins zijn combinaties mogelijk wat een dubbel positief resultaat als gevolg heeft.
Zo zien we in onderstaande studie (tabel 2) dat na het vaccineren van dieren ziektes overgedragen kunnen worden via de naald op dieren die negatief zijn voor deze ziektes, in dit geval PRRS en Afrikaanse Varkenspest (AVP). Op het einde van deze studie werden bijna alle dieren besmet en stierven in het geval van AVP. Mits het gebruik van een naaldloos toestel (Hipradermic®) werden deze virussen niet overgedragen.
*Aantal positieve varkens/totaal aantal varkens.
**Aantal gestorven varkens/totaal aantal varkens in de groep.
Bron: Nilubol et al. (2023). Comparative analysis of PRRS and ASF viral transmission using conventional needle and needle-free devices for Porcine Circovirus vaccination in a pig model. ESPHM 2023, Thessaloniki, Griekenland
Hoe combinaties van vaccins toe te dienen?
Een vaccin of combinaties van vaccins geven de beste immuniteit wanneer toegepast bij een gezond dier. Staat de immuniteit van een dier onder druk door bijvoorbeeld stress of ziekte, dan zal het dier minder goed reageren op een vaccin en dus ook op een combinatie vaccin.
Naast alle genoemde voordelen is het belangrijk om in overweging te nemen dat het combineren van vaccins (vaak) een groter vaccinvolume betekent. Per injectie worden er meer antigeen en hulpstoffen geïnjecteerd. Er bestaan systemen die speciaal gemaakt zijn om een groter volume toe te dienen aan uw varkens. Eén voorbeeld is het gebruik van een flexibel verlengstuk waarop een naald kan worden geplaatst. Het eigenlijke entmoment zal iets meer tijd in beslag nemen dan bij conventionele methoden (vaccinatiepomp, verlengde entstok en dergelijke), maar de kwaliteit van de enting zal beter zijn wegens de preciezere positionering van de naald en de tijd die u kan nemen om het grotere volume te injecteren. Bovendien gebruikt men in dergelijke systemen ook dunnere naalden, waardoor er veel minder risico is op lokale abcessen of spuitplekken.
Combinatie vaccins:
- verminderen de werkdruk en verlagen de stress onder de dieren omdat er minder vaccinatiemomenten zijn;
- verkleinen het risico op overbrengen van ziektes, zoals PRRS en Streptokokken van het ene naar het andere dier;
- verlagen de kans op gebroken naalden, doordat er minder vaak gevaccineerd wordt.
Raadpleeg altijd uw bedrijfsdierenarts om er zeker van te zijn dat de producent van de vaccins de combinaties die u wilt toedienen ondersteunt. Zowel in kader van werkzaamheid als van veiligheid.
Meer informatie rond het verminderen van het aantal injecties? Contacteer uw bedrijfsdierenarts.
Tekst en beeld: Thomas Vraeghe, varkensdierenarts bij HIPRA
