“We pakken de ziekteverwekkers hun wapens af” 

Proactief investeren in diergezondheid. Dat is waar Animal Health Vision (AHV) voor staat. Maarten van der Heijden en Luc Grisez van AHV nemen ons mee naar het binnenste van het varken. Zij leggen uit hoe de diergezondheidsorganisatie met plantaardige extracten het varken beschermt tegen ziekteverwekkers en wat rol van de laboratoriumfaciliteiten van AHV hierin is.  

Uitdagende omgeving

In de moderne varkenshouderij leven in een uitdagende omgeving. Omdat ze vaak met veel soortgenoten bij elkaar zitten, is de infectiedruk relatief hoog. Hoger dan waarvoor het immuunsysteem van nature ontwikkeld is. Onder invloed van onder andere bacteriën kunnen ontstekingen ontstaan in bijvoorbeeld de longen en de darmen. “Dit kost het varken energie, doordat het immuunsysteem aan het werk wordt gezet. Deze energie kan niet worden omgezet in groei. Bovendien gaan er cellen kapot, wat ook groei kost. Sneuvelen er darmcellen, dan kan de darm gaan lekken, waardoor ziekteverwekkers vanuit de darm hun weg kunnen vinden naar diverse organen en daar de schade voor het varken nog groter maken”, schetst Maarten van der Heijden in het kort het effect van schadelijke bacteriën. Van der Heijden is Chief Research-Product-Marketing-Regulatory van AHV. 

Antibiotica zijn geëigende middelen om bacteriologische ziekteverwekkers de kop in te drukken. Echter vraagt de inzet ervan ook aanpassing en investering omdat dieren niet afgeleverd kunnen worden vanwege wachttijden. Ook de middelen zelf kosten geld. Daarnaast kan veelvuldig antibioticagebruik resistentie in de hand werken en zorgen voor een negatief imago van de veehouderij. Vanuit de consument is verdere reductie van het gebruik van antibiotica in de sector gewenst. “Bovendien zet je antibiotica in op het moment dat het dier ziek is. Dan is er al schade. Het is onze missie om dieren gezond te houden, zodat genezen niet nodig is. Dit om het volle genetische potentieel te benutten”, vertelt Van der Heijden.  

De rol van AHV 

AHV ontwikkelt aanvullende voeders  en dieetvoeders om dieren gezond te houden, door de bacteriële virulentie te reduceren, weerstand te verhogen en een bijdrage te leveren aan gezonde weefsels en darmen. Dit doen ze met stoffen afkomstig van planten. Met deze werkwijze is AHV succesvol in de melkveehouderij, de varkenshouderij, de visteelt en de pluimveehouderij. Hoofd Fundamenteel Lab-resarch Grisez legt uit: “Planten beschermen zichzelf tegen ziekteverwekkers met natuurlijke afweerstoffen. Wij zetten dezelfde stoffen in om ziekteverwekkers bij dieren te neutraliseren.” Het bedrijf startte in 2014 met vier werknemers en één kantoor in alleen Nederland. Nu is AHV actief in 23 landen met 18 verkoopkantoren en meer dan 300 FTE op de loonlijst. Dit kan gezien worden als teken dat de werkwijze van AHV aanslaat. Daarnaast ligt aan de werking van de producten van AHV uitgebreid onderzoek ten grondslag.  

Zo pakken AHV-producten ziekteverwekkers aan 

Van der Heijden en Grisez leggen in een notendop uit hoe de producten van AHV werken. Daarvoor is het eerst belangrijk te kijken hoe een ziekteverwekker te werk gaat. “Niet alle bacteriën zijn schadelijk”, vertelt Van der Heijden. “Veel bacteriën willen in harmonie leven met hun gastheer. Maar een aantal bacteriën wil de gastheer overnemen, ze leven in concurrentie met hun gastheren. Dat noemen we pathogene bacteriën. ” Grisez vult aan: “Pathogene bacteriën pakken voedingsstoffen af van hun gastheer. Bekend voorbeeld is ijzer. Dit is essentieel voor de groei van bacteriën. In ruil daarvoor scheiden ze stoffen uit die de organen van de gastheer schaden. Dit zie je bijvoorbeeld bij kleine puntbloedinkjes die ontstaan bij een keelontsteking. Microkoloniën van pathogenen scheiden schadelijke stoffen af die weefselschade veroorzaken.” 

Compleet aanvalsmechanisme 

Om de gastheer plat te leggen, beschikt een pathogene bacterie over een compleet aanvalsmechanisme, ook wel microbiele virulentiefactoren genaamd. Zo scheiden ze eiwitten uit die hun helpen zich te binden aan gastheercellen. Ze beschikken over enzymen die hen in staat stellen cellen van de gastheer af te breken om voedingsstoffen vrij te maken. Ook zijn er moleculen die helpen om ijzer af te pakken van de gastheer. Sommige bacteriën produceren toxines waarmee ze het afweersysteem van de gastheer uitschakelen. Daarnaast kunnen bacteriën een biofilm vormen. Dit beschermt hen tegen antibiotica en immuuncellen en creëert een ideale leefomstandigheid voor de bacterie. Eén van de dingen die de producten van AHV doet, is het afpakken van deze wapens. Hierbij wordt gebruik gemaakt van plantenextracten, zoals hun eigen gepatenteerde QSI-compound. “Door plantenextracten in te zetten, geven we ook dieren de instrumenten om zich te weren tegen pathogenen. Dankzij onderzoek in ons eigen microbiologisch laboratorium weten we welke stoffen en welke combinaties van stoffen geschikt zijn de ziekteverwekkers hun instrumenten uit handen te nemen”, vertelt Van der Heijden. 

Communicatie stil leggen 

Naast het aanvalsmechanisme pakken de stoffen die AHV gebruikt ook de communicatiemiddelen van de ziekteverwekkers af. “Een bacterie kan in zijn eentje weinig uitrichten. Maar als ze met heel veel zijn, dan maken ze wel kans om door de defensie van de gastheer heen te breken. Om te weten of ze met genoeg manschappen klaar staan, communiceren bacteriën met elkaar. Onze werkzame stoffen voorkomen die communicatie, waardoor er geen aanval plaatsvindt. Dit wordt Quorum Sensing Inhibitie genoemd”, legt Van der Heijden uit.

Ziekteverwekker verzwakken, afweer versterken 

De producten van AHV maken bacteriën dus minder ziekteverwekkend en zetten de afweer aan het werk. Daarnaast helpen ze ook nog eens om het weefsel van bijvoorbeeld de darm sterker te maken, waardoor de organen beter tegen een stootje kunnen. “We maken de balans voor het dier positiever. De ziekteverwekker maken we zwakker, de afweer van het dier sterker”, vertelt Grisez. Voordeel van deze werkwijze is volgens hem ook dat zowel Gram-positieve als Gram-negatieve bacteriën tegelijk kunnen worden aangepakt. Een antibioticum kan maar één van beide soorten tegelijk aanpakken.  

In de loop van de tijd heeft AHV een flink aantal waardevolle producten voor de varkenshouder ontwikkeld. Met FarrowPREP en METRI-Paste krijgt de zeug ondersteuning tijdens de transitieperiode. Piglet Control helpt de zogende biggen. Gespeende biggen kunnen een steuntje in de rug krijgen met (Hi)Qure Liquid en Qure Protect/Qure Core. Voor alle leeftijden, van zeug tot vleesvarken, is QS Spray Concentrate beschikbaar.  

Goede resultaten met het nieuwste product 

Onderzoek naar de werking van de producten van AHV vindt eerst in het laboratorium plaats. Daarna worden de producten in de praktijk getest. Hiervoor werkt AHV samen met verschillende varkenshouders. In 2024 testten medewerkers van AHV Qure Protect in de praktijk. Qure Protect werkt positief op de darmgezondheid en ondersteunt de weerstand van het varken. Het product ondersteunt ook de darmwand. Qure Protect is het zusje van AHV Qure en HiQure Liquid, maar dan in droge ‘Powder’ vorm. Het kan door de voerfabrikant of varkenshouder worden toegevoegd aan het voer, in zowel brok, meel, kruimel als brijvoer. De Qure Protect is gecoat met microcapsules, zodat het beschermd is tegen omgevingsfactoren. Daardoor is het product goed bestand tegen hitte tijdens het persproces in de fabriek. Daarnaast komende plantenextracten in het dier op de juiste plaats vrij. “Bovendien is de coating erg bepalend voor de geur en hiermee vriendelijker voor medewerkers in de voerfabriek”,  aldus Van der Heijden.  

Een proef met Qure Protect bij gespeende biggen, die afgelopen jaar is gehouden, laat veelbelovende resultaten zien. In een testopzet met 168 biggen kreeg de helft van de dieren voer met Qure Protect en de andere helft hetzelfde voer zonder toevoeging. Na 42 dagen bleken de Qure Protect-biggen gemiddeld 1,98 kilogram extra te groeien en was er geen enkele uitval, terwijl in de controlegroep 2,38 procent van de dieren ziek werd en er één dier uitviel. Daarnaast vertoonden de biggen met Qure Protect significant minder bijtschade. En dat onder dezelfde omstandigheden in dezelfde afdeling.  Op langere termijn bleek de betere start ook nog eens door te werken in de afmestfase. Financieel bracht een Qure Protect-big na aftrek van extra voerkosten gemiddeld in de biggenstal 1,06 euro meer op dan een controlegroep-big. Als vleesvarken hadden ze zeven dagen minder nodig om op slachtgewicht te komen. Door verbeterde voeropname, een korter groeitraject en gezondere dieren lijkt Qure Protect een waardevolle toevoeging voor varkenshouders die hun technische resultaten willen optimaliseren. 

Tabel: de belangrijkste resultaten uit de proef met Quore Protect in 2024. Er zit duidelijk verschil in groei tussen de controle groep en de groep die AHV Qure Protect aan het voer toegevoegd kreeg. Bij biggen die AHV Qure Protect kregen, was de bijtschade significant minder en de uitval nul procent.  

Tekst: Gerben Hofman 

Beeld: AHV 

Je hebt zojuist een artikel uit vakblad Varkensbedrijf gelezen

Wil je vaker én meer van zulke artikelen lezen?

Met een abonnement op vakblad Varkensbedrijf ontvang je het laatste nieuws. Iedere editie heeft een nieuw, toepasselijk thema wat aansluit op de huidige praktijk. De uitgebreide bedrijfsreportages geven daarnaast een goed beeld van de sector. In deze reportages maak je kennis met ervaringen, toekomstvisies, vakmanschap en management van mede-varkenshouders.

Shop hier direct een jaarabonnement op de website.