Elke zeugenhouder streeft ernaar om speenbiggen van hoge kwaliteit te produceren. Zowel voeding, genetica, management als gezondheid spelen hierbij een belangrijke rol. Factoren die de gezondheid van biggen tijdens de eerste levensdagen en -weken bedreigen, zijn bloedarmoede door ijzertekort en darmproblemen.
Zorgen voor een optimale ijzervoorziening
Biggen krijgen kort na de geboorte al te maken met bloedarmoede door ijzertekort. Bloedarmoede veroorzaakt groeiachterstand, een verstoorde werking van het afweersysteem, een verhoogde gevoeligheid voor infecties en een toename van de sterfte. Om de nadelige gevolgen van bloedarmoede te voorkomen, worden biggen tijdens de eerste levensdagen routinematig behandeld met een injecteerbaar ijzerpreparaat. Of deze ijzerinjectie ook voldoende effect heeft, wordt slechts zelden gecontroleerd. Toch is uit controles gebleken dat biggen, ondanks de routinematige ijzerinjectie, kunnen leiden aan subklinische of zelfs klinische bloedarmoede.
Bij metingen uitgevoerd in 21 Belgische varkensbedrijven, leden 27 procent van de gecontroleerde biggen aan klinische bloedarmoede en werd er bij 55 procent van de biggen subklinische bloedarmoede vastgesteld. (1) Regelmatige evaluatie van het effect van de ijzerinjectie is dus raadzaam. Deze controle kan eenvoudig op het bedrijf zelf, door gebruik te maken van een draagbaar HemoCueâ meettoestel. Dit toestel controleert het hemoglobinegehalte in het bloed van biggen. Er is slechts één druppel bloed nodig voor de meting, die kan verkregen worden door het aanprikken van een bloedvat in het oor van de big.
Blijkt bij controle dat de ijzerinjectie onvoldoende effect heeft, dan moet onderzocht worden hoe dit komt. Oorzaken van een minder goed effect van de ijzerinjectie zijn: de leeftijd waarop de biggen de ijzerinjectie krijgen, de dosis, onnauwkeurige toediening en verliezen door terugvloei, slecht werkende injectiespuiten, de groeisnelheid van de biggen, het gebruikte ijzerpreparaat, bloedverlies bij de biggen door vb. navelbloeden, …
Denkt u dat de ijzervoorziening op uw bedrijf beter kan? Vraag dan een controle aan uw dierenarts.
Geboortediarree voorkomen
Pasgeboren biggen zijn zeer gevoelig voor het ontwikkelen van diarree. Voor de geboorte is het maagdarmstelsel van biggen steriel. De darmflora begint zich pas te ontwikkelen tijdens en na de geboorte, wanneer de biggen in contact komen met omgevingskiemen en kiemen van de zeug. Tijdens dit proces kunnen ze ook in contact komen met ziektekiemen die diarree veroorzaken. Omdat jonge biggen niet beschikken over een goed ontwikkeld immuunsysteem, zijn ze tijdens de eerste levensdagen aangewezen op de antistoffen die ze via de biest van de zeug krijgen om zich te beschermen tegen ziektekiemen. Het drinken van voldoende hoeveelheden kwaliteitsbiest die rijk is aan antistoffen, is noodzakelijk om biggen te beschermen tegen geboortediarree.
Zeugenvaccinatie is een vaak toegepaste en effectieve methode om de biestkwaliteit te verbeteren en zo pasgeboren biggen te beschermen tegen diarree. Er zijn verschillende zeugenvaccins op de markt tegen geboortediarree. De samenstelling ervan, en bijgevolg ook de ziekteverwekkers waartegen ze beschermen, kan verschillen van vaccin tot vaccin. De keuze van een vaccin dat beschermt tegen de relevante ziekteverwekkers voor uw bedrijf is dus zeer belangrijk. Zo worden zeugen vaak gevaccineerd met een vaccin dat de biggen beschermt tegen Escherichia coli en Clostridium perfringens type C, twee belangrijke bacteriële oorzaken van geboortediarree.
Een andere bacteriële ziekteverwekker wordt daarbij vaak vergeten, nl. Clostridium perfringens type A. Toch wordt deze bacterie vaak aangetroffen bij gevallen van geboortediarree. Dit blijkt uit een recente publicatie (2), waarbij de aanwezige ziekteverwekkers werden geïdentificeerd in mestmonsters van 78 gevallen van geboortediarree in Nederlandse zeugenbedrijven. Clostridium perfringens type A was daarbij de meest aangetroffen bacteriële ziekteverwekker en was betrokken bij 66 van de 78 gevallen (85%).
Coccidiose aanpakken
In tegenstelling tot geboortediarree, wat vooral voorkomt bij biggen tijdens de eerste levensweek, is coccidiose een darmaandoening die vooral tijdens de tweede en derde levensweek optreedt. De aandoening wordt veroorzaakt door de darmparasiet Cystoisospora suis en kan zowel aanleiding geven tot een klinisch ziektebeeld met diarree als tot subklinische coccidiose, waarbij er wel darmschade maar geen diarree optreedt. Zowel klinische als subklinische coccidiose infecties hebben een negatieve invloed op de groei van de biggen. Bovendien hebben coccidiose infecties ook een effect op de samenstelling van de darmflora. (3) De gewijzigde darmflora en het feit dat de parasiet het darmslijmvlies aantast, zorgt voor een verhoogde gevoeligheid voor andere darminfecties, zowel voor als na het spenen.
Om coccidiose te voorkomen kunnen de biggen tijdens de eerste levensdagen behandeld worden met een diergeneesmiddel dat de actieve stof Toltrazuril bevat. Dit kan door gebruik te maken van een oraal middel dat met een pompje in de bek van de big wordt toegediend, maar men kan ook kiezen voor een injecteerbaar combinatiepreparaat dat ijzer en toltrazuril bevat en biggen tegelijk beschermt tegen zowel bloedarmoede door ijzertekort als coccidiose.
Conclusie
Preventieve maatregelen die bloedarmoede en darmproblemen bij zuigende biggen voorkomen, dragen ertoe bij dat biggen tijdens de eerste levensweken goed groeien en een optimaal speengewicht bereiken. Hoge kwaliteit speenbiggen zullen ook na het spenen hun groeipotentieel optimaal benutten en goed presteren als vleesvarken.
Meer lezen over bloedarmoede door ijzertekort?
Meer lezen over geboortediarree?
Meer lezen over coccidiose?
Bronnen
- De Backer et al. (2021). Field evaluation of hemoglobin (Hb) level in piglets at weaning on Belgian farms. In Abstract Book of the 12th ESPHM Symposium.
- Cornelis et al. (2024). Neonatal diarrhea – results of diagnostics performed on Dutch commercial farms over a long period of time. In Abstract Book of 15th ESPHM Symposium and 27th IPVS Congres, Leipzig.
- Shrestha et al. Shifts in the fecal microbial community of Cystoisospora suis infected piglets in response to toltrazuril. Front. Microbiol. 11:983. doi: 10.3389/fmicb.2020.00983
